Samenwerken, verbindingen maken: broodnodig in een diverse stad
Damen werkt met Cordaan aan langdurige zorg voor ouderen, jeugd en mensen met verstandelijke beperkingen in Amsterdam, een stad met een grote diversiteit en waar verbindingen maken tussen de zorg en de maatschappelijke kant belangrijk is. Damen benadrukt dat hij in zijn lezing de problematiek vanuit bestuurdersperspectief benadert. “Wij werken vanuit cure en care en we zoeken verbinding met ‘buiten’. Als bestuurder onderzoek ik de mogelijkheden.” Hij onderkent al lang dat het voor de toekomst van de zorg belangrijk is om te werken aan verbindingen met domeinen buiten de zorg. Daarbij zal de kwaliteit van zorg altijd leidend zijn, want dat is waar het iedere keer om gaat. Vasthouden aan kwaliteit geldt ook voor medewerkers: het beheersbaar houden van de werkdruk is een belangrijk facet van zijn werk, stelt Damen.
Door een steeds complexere bedrijfsvoering en grotere risico’s ligt vaak de focus op bedrijfsvoering. Cordaan heeft financieel zware tijden achter de rug, maar heeft een sprong naar voren gemaakt en het gaat financieel weer goed. De uitdaging ligt nu vooral op de moeilijke arbeidsmarkt: zelfs een mooie campagne loste het tekort aan medewerkers niet op. Amsterdam heeft dan ook met heel eigen uitdagingen te maken: grote concurrentie wat betreft werkmogelijkheden en huisvestingproblemen voor nieuwe medewerkers.
Toch heeft Cordaan een duidelijke strategische koers uitgezet: het wil grenzen doorbreken, nieuwe verbindingen leggen en het investeert in technologische innovaties voor de zorg. Om aan de veranderende vraag aan zorg in een diverse stad te voldoen wil Cordaan samen met anderen gaan voor kwaliteit en inspelen in op de toename en de diversiteit van de zorgvraag. De doelstelling is: ouderen en mensen met een beperking moeten in hun eigen vertrouwde omgeving zelfstandig leven en oud kunnen worden, met een goede kwaliteit van leven.
Samenwerken met de cultuursector
Daarvoor zijn nieuwe verbindingen nodig. Damen verbindt cure en care met de domeinen wonen en welzijn – ook met de cultuursector – en met technologie. Dat is een stevig spanningsveld. Een belangrijke vraag is hoe je dat structureel kunt vormgeven. Zijn constante zoektocht naar nieuwe verbindingen levert toch geregeld resultaat op. Zo werken mensen met een verstandelijke beperking nu onder begeleiding bij het GVB en bij naaiateliers. Damen is gecharmeerd van een benadering samen met het domein welzijn, met name vanuit de creatieve hoek: zo ontwikkelde hij het Outsider Art Museum waar vanuit dagbesteding mensen kunst maken en exposeren. “Samenwerken met de culturele wereld was ingewikkeld. Hoe financier je dat? Waar ligt de grens voor een zorgorganisatie? Gaan we niet te ver?” Uiteindelijk is het een succes: binnen een jaar kwamen er 50.000 bezoekers en was de voorfinanciering terugverdiend.
De (on)mogelijkheid van complexe samenwerkingen
Hij ontwikkelde de Amsterdamse academie voor zelfstandigheid: iedereen die niet kan profiteren van regulier onderwijs kan er leren op eigen benen te staan door te doen. Daar worden zij verbonden met talloze andere partijen die hen kunnen leren in deze tijd op eigen benen te kunnen staan. Er is vooral aandacht voor digitale ontwikkelingen. Want die technologie is overal en zelfstandig leven is nauwelijks nog mogelijk wanneer je de digitale wereld niet begrijpt.
De ouderenzorg staat voor andere uitdagingen. Daar worden cure en care bij elkaar gebracht en wordt een antwoord gezocht op vragen als: hoe kunnen ouderen goed langer zelfstandig thuis blijven wonen? Wanneer kan er een beroep worden gedaan op zorg? Over welke zorg hebben we het dan? Ook in de ouderenzorg dienen dilemma’s rond technologie te worden doorbroken.
Damen geeft een voorbeeld van een initiatief om cure en care te verbinden: “Samen met AMC realiseerde Cordaan een kleine wijkkliniek om te voorkomen dat ouderen onnodig lang in het ziekenhuis liggen. “Dat was lastig, er waren veel vragen, maar het is gelukt en de kosten zijn niet omhoog gegaan. De komende jaren wordt onderzocht hoe dit werkt.”
Maar initiatieven lopen ook vast. Damen spreekt over het mislukte project Virtualward: technologie waarmee onnodige opname voorkomen kan worden en waarmee thuis ziekenhuiszorg gegeven kan worden, in samenwerking met Zilveren Kruis en het OLVG. Het project liep mis onder meer omdat Philips afhaakte. Zo’n initiatief met vele partijen vereist lange adem, kost tijd en geld en kan net voor de streep nog mislukken. Frustrerend en beschamend, stelt Damen. Het geeft ook de complexiteit aan van dergelijke samenwerkingen. Vooral de ontwikkeling van goede technologie blijft te lang uit. Dat is een serieus punt van zorg.
Communities voor kwetsbare mensen in de stad
Maar Damen wil door. Doorgaan met het slaan van nieuwe bruggen. Cordaan heeft daartoe het Ben Sajet Centrum opgericht. Daar wordt de verbinding gezocht tussen zorgpraktijk, onderzoek en beroepsopleiding op het terrein van ouderenzorg. “Dat is belangrijk, dat geeft perspectief! Kwetsbare ouderen en mensen met dementie moeten met een goede kwaliteit van leven zolang mogelijk in hun buurt kunnen leven. Dat gaan we vertalen naar de beroepsopleiding. We onderzoeken hoe die samenwerking vorm moet krijgen, wie de regie moet nemen.
Damen benadrukt de sociale benadering van dementie. Hij spreekt over het programma waarmee Cordaan en het Ben Sajet Centrum van Amsterdam een dementievriendelijke stad wil maken via het programma Sociale Benadering Dementie. In social trials wordt de praktijkagenda van de Sociale Benadering Dementie van professor Anne Mei The verwezenlijkt. De interventies die worden uitgeprobeerd, wil hij verbreden naar het thuiszorgaanbod. Het effect ervan op zorggebruik wordt gemonitord.
Deze werkwijze gebeurt vanuit de belofte dat het goed is om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. Maar er is een forse uitdaging: veel woningen in de stad zijn ongeschikt voor kwetsbare mensen. Dus is er de noodzaak om die woningen eerst te bouwen. Pas dan kan gebouwd worden aan communityvorming in wijken waar geschikte woningen staan die een veilige woonomgeving garanderen, waar onderlinge ontmoeting bevorderd wordt en waar recht gedaan wordt aan de diversiteit in de stad. Er zullen aanvullende diensten aanwezig zijn in de directe omgeving en innovatieve technologie zal worden ingezet.
Diversiteit: het hete hangijzer in Amsterdam
De diversiteit is een punt van zorg, stelt Damen: “De grote groep ouderen van buitenlandse afkomst klopt nog nauwelijks bij ons aan. Daar willen we wat mee, we willen hun wensen vertalen in ons beleid. Wij zijn met groepen in gesprek en ondervinden grote verschillen in hun wensen. Bij bouwprogramma’s valt dit type vragen nog te vaak van de beleidstafel. Bij ons niet. Cordaan is daarom met een programma Herontwikkeling begonnen: op zeven locaties moeten 1600 woningen – onder meer in Amsterdam Noord – komen voor ouderen en mensen met een beperking.” Dat is een investering van €450 miljoen, die Cordaan samen met de gemeente Amsterdam, corporaties en institutionele beleggers wil gaan bekostigen. Damen is wat betreft die kosten nog zoekende: valt dit eigenlijk nog binnen het domein zorg? Hij wil liever niet zelf investeren, hoopt dat deze plannen zodanig doorontwikkelen dat partijen en beleggers willen gaan investeren.
Deze plannen beginnen, stelt Damen, met buurtparticipatie. Meestal vinden de buurtbewoners het niet leuk. Om duidelijk te maken wat gaat gebeuren en hoe het werkt, is energie en inzet nodig van veel partijen. Damen heeft grote plannen om die partijen met elkaar te verbinden tot een grootstedelijke innovatiekracht. Om dat mogelijk te maken is een ‘Innovatielab Ouderen’ nodig, een intersectorale denktank met banken, gemeente en wetenschappers die zich buigen over de talloze vragen die dit met zich meebrengt.
Damen stelt zich de vraag: is dit eigenlijk nog ons veld? Ja, vindt hij. Al deze plannen en innovaties behoren tot de verschuivende verantwoordelijkheid van zorgorganisaties. Voor de toekomst van de zorg is het van groot belang om juist nu te werken aan strategische verbindingen met domeinen buiten de zorg. Hij eindigt met de oproep: “Laten we allemaal die aanjaagverantwoordelijkheid nemen!”
