De inconvenient truth: wij moeten ongemakkelijke leefstijlgesprekken gaan voeren met onze patiënten
Van Laarhoven staat als chirurg ‘met z’n poten in de modder’ en ziet dat de toename van te dikke mensen een zeer serieus gezondheidsprobleem is. Dit geldt wereldwijd. In 2030 is het totaal van mensen met een overgewicht wereldwijd waarschijnlijk 60%, waarvan 30% mensen met obesitas: een BMI van 30+. Vaak is daar sprake van comorbiditeit.
De reden: we bewegen te weinig en hebben een veel te hoge inname van calorieën. Nederland staat er niet beter voor dan andere landen: overgewicht en ernstig overgewicht stijgt hier percentagegewijs net zo hard. Van Laarhoven verwijst naar het boek Homo Deus van Harari die de humane degeneratie beschrijft. Van Laarhoven: “De homo sapiens ondervindt met name de laatste 50 jaar een degeneratie die wordt veroorzaakt door de voedselindustrie.”
Het metabool syndroom is complex. Voordat iemand obesitas heeft, zijn er al verschijnselen, zoals pre-diabetes, hoge bloeddruk, verhoogd (slecht) cholesterol, een verhoogde bloedsuikerspiegel. Zaken die leiden naar cardiovasculaire ziekten. Dit wordt veroorzaakt door ons voedsel, alcohol, tabaksindustrie en te lage mobiliteit. Zo’n 80% van onze voedselproducten bevat veel tarwe. Daardoor krijgen we veel snelle suikers binnen. De geregelde en overmatige inname van snelle suikers leidt tot snelle pieken en dalen in de bloedsuikerspiegel. Dat leidt vervolgens tot cardiovasculaire ziektes. We leven dus in een obese wereld, veroorzaakt door de voedsel, alcohol- en tabakindustrie.
We móeten nu leefstijl gaan aanpakken
Van Laarhoven toont de levensboom van de mens: in de wortel liggen de mentale en genetische factoren verankerd, in de stam de invloed van stressfactoren, voeding, beweging en alcohol, drugs en de effecten van roken. Die zaken kunnen leiden tot overgewicht, pre-diabetes, hoge bloeddruk en hoge bloedcholesterol. Dat leidt naar de ‘vruchten’ die in de boom hangen: obesitas, artrose, leverproblemen, galstenen, diabetes mellitus en cardiovasculaire ziekten.
Vaak zien we op een bepaalde leeftijd al de eerste signalen, maar geven we in ons zorgsysteem nog geen aandacht aan de verdere gevolgen. Hij constateert wel dat we gelukkig steeds vaker wel dat broodnodige gesprek met de patiënt aangaan, dat we meer naar de voorkant van de problemen gaan. Maar als daar niets mee gebeurt kun je het vervolg uittekenen: vijf jaar later komt de patiënt met diabetes, tien jaar later brengen we een maagband aan en vijftien jaar later zijn er cardioproblemen. Van Laarhoven toont Amerikaanse cijfers over de kosten van de chronische ziekten van het metabool syndroom: ze zijn torenhoog en niet vol te houden. Ook in Nederland schieten de aantallen van mensen met het metabool syndroom en obesitas omhoog. Zijn conclusie: laten we nu onze mindset omzetten en iets gaan doen aan de leefstijl van mensen om dit enorme probleem aan te pakken. Een zittend leven leiden, te veel eten en minder activiteiten dan vroeger: het is een optelsom die onherroepelijk leidt tot het metabool syndroom. Die leefstijl veranderen is de enige manier om te voorkomen dat zoveel mensen metabool syndroom en obesitas krijgen.
We behandelen slechts de verschijnselen
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Artsen zijn niet opgeleid om op die manier zorg te leveren. Daarnaast is de aanpak van leefstijl niet eenvoudig uit te voeren. Uit een McKinsey-rapport uit 2015 blijkt dat je om obesitas wereldwijd te reduceren, minimaal twintig van de tachtig mogelijke interventies gezamenlijk moet uitvoeren om effectief te zijn. Toch is dit raar, stelt Van Laarhoven. In Nederland hebben we een fantastisch zorgsysteem en toch leven hier veel te veel mensen met chronische ziekten die behoren tot het metabool syndroom. Wereldwijd zullen waarschijnlijk in 2050 1,3 miljard mensen hieraan leiden. Vertaald naar Nederland zullen zo’n 2,5 miljoen mensen voor een maagband in aanmerking komen. Onhoudbaar, benadrukt Van Laarhoven. Zoveel mensen kunnen we niet blijven verzorgen. De kwestie is dat we alle symptomen van het metabool syndroom apart aanpakken. “We plukken de vruchten uit de levensboom en gaan de verschijnselen behandelen. We blijven patiënten dus doorschuiven, doen niets aan de werkelijke oorzaken.”
What matters to you moet de kernvraag worden
De silent killer, het metabool syndroom, gaat dus gewoon door. Ons zorgsysteem gaat de verkeerde kant uit. “Het kan niet anders, we moeten naar de voorkant, naar preventie. We moeten naar leefstijlinterventies gaan.” Maar we zijn niet goed opgeleid om dit te doen. We hebben, stelt Van Laarhoven, ook nog niet de bereidheid om naar de voorkant te kijken. “Maar dit is de inconvenient truth: wij moeten die ongemakkelijke gesprekken gaan voeren met onze patiënten.”
Daarbij kunnen we gebruik maken van technologische innovaties die tot een steeds betere zorg zullen leiden. Die technische innovaties dienen hand in hand gaan met innovaties in zorg, die de zorg naar de voorkant verplaatsen. “We móeten patienten aanspreken op hun gedrag, we móeten de voedselindustrie aanspreken, zoals in de UK gebeurt met de Sugar Tax! De patiënt móet centraal komen te staan. We móeten naar gepersonificeerde zorg, we móeten doorbreken dat in ziekenhuizen de omzet het belangrijkst is en dat dokters omzet najagen. In het midden van die zorginnovatie staan de patiëntervaring en de zorg. What matters to you?, moet de kernvraag zijn.”
Dat moet leiden tot lagere zorgkosten, groei van de bevolkingsgezondheid en goede werkomstandigheden van zorgprofessionals. Laten we onze verantwoordelijkheid nemen, de rol van de patiënt serieus nemen en samenwerken met andere systemen. De gezondheidszorg van de 21ste eeuw, zo eindigt Van Laarhoven, is holistisch. Door alle nieuwe ontwikkelingen zal de gezondheidsindustrie de grootste economie van de 21ste eeuw zijn en in alle domeinen aanwezig zijn.
