Vernieuwing in de GGZ

Van der Gaag begint zijn lezing met het uitspreken van zijn wens dat de GGZ over vijf jaar als aparte sector is verdwenen. Hij hoopt dat de GGZ dan volledig is geïntegreerd in zorgnetwerken, ook financieel.
Gezondheid, betoogt Van der Gaag, is veel meer dan zorg. De gevolgen van Descartes’ opvatting dat geest en lichaam gescheiden zijn, heeft veel kwaad gedaan: wij zijn het denken over zorg daardoor gaan opsplitsen in denken over lichamelijke en geestelijke gezondheid. Van der Gaag wil dat stoppen, innovatief hierover gaan nadenken. Daarvoor is het belangrijk dat het taboe op geestelijke zaken, dat nog steeds enorm groot is, op te heffen. Want een mentale stoornis is normaal. De meeste mensen hebben weleens een depressie of burn out meegemaakt.

In het Verenigd Koninkrijk is besloten het onderscheid tussen geestelijke en lichamelijke gezondheidszorg weg te halen en meer geld te besteden aan geestelijke gezondheidszorg. Als je dat doet, betoogt Van der Gaag, moet je ook de perverse prikkels weghalen zoals die zijn ingebouwd in bijvoorbeeld DBC‘s, die de continuïteit van (geestelijke) zorg steeds weer onderbreken, mensen genezen verklaren waar het niet het geval is.

Kijk breder, naar het algehele welzijn van een patiënt
Kortom: geen transitie zonder transformatie, anders blijft alles bij het oude. Van der Gaag pleit ervoor om gezondheidszorg breder op te vatten: gezondheidszorg en welzijn horen bij elkaar. Wanneer een kind met problemen bij een kinderpsycholoog terecht komt, kijk dan ook naar de omstandigheden van dat gezin, onderzoek eventuele problemen en neem die mee in de behandeling. Van der Gaag haalt voorbeelden van Samuel Sarphati aan, huisarts in Amsterdam die in de 19e eeuw de levensverwachting van zijn arme patiëntenpopulatie fors omhoog trok door gezondheidszorg breder op te vatten en ook de factor welzijn nadrukkelijk daarbij te betrekken. Hij voorzag in ‘zijn’ wijk de mensen van beter water, betere woonomstandigheden en beter voedsel. Van der Gaag: “Díe ondernemersgeest, pak dat op. Bemoei u met het welzijn van de mensen. Doorbreek de kolommen en ga naar geïntegreerde netwerken.”
Ook de digitale revolutie maakt dat mogelijk, denk aan thuisconsultatie via schermen. “Laat een psycholoog meekijken bij de huisarts et cetera. Er zijn talloze mogelijkheden om te komen tot een geïntegreerde zorg.”
Die digitale transformatie is een onomkeerbaar feit: de burger en de collectieve verantwoordelijkheid staan centraal. Het is hard nodig dat we gaan praten mét onze patiënten, niet alleen over patiënten, stelt Van der Gaag. Bouw altijd verder op de mogelijkheden van mensen, ook en vooral bij ouderen, ‘beperkten’ en verwarde mensen. Laat hen zoveel mogelijk zelf doen, want ze kunnen vaak meer dan wij denken.

Preventie levert meer op dan stepped care
Van der Gaag trekt de vergelijking met veranderingen in ons brein op bepaalde leeftijden: er is altijd sprake van constructieve destructie in ons brein als we een nieuwe fase in gaan. Op macroniveau zien we dat nu ook gebeuren. Waar we heen moeten? Naar een positieve geestelijke gezondheid, waarmee Van der Gaag aansluit bij de zes dimensies van het model Positieve Gezondheid van Machteld Huber.
Uiteindelijk, betoogt Van der Gaag, levert preventie en een continue levensloopbenadering meer op dan de stepped care-benadering, die vaak uitloopt op dure zorg.