Waarden spelen een belangrijke rol bij de inrichting van de zorg. Zij bepalen ons gedrag, onze keuzes en de samenwerkingsvorm. Juist in de coronacrisis komen de waarden onder ons handelen weer in beeld. Dat betoogt Mirella Minkman, bijzonder hoogleraar Organisatie en bestuur van de Langdurige Integrale Zorg. Zij is bestuursvoorzitter van kennisinstituut Vilans.
‘De rol van waarden ‘triggert’ me. De afweging van wat belangrijk is voor mensen, is naarmate de crisis vordert, steeds belangrijker geworden. Waarden zijn overtuigingen. Ze zijn onderliggend aan gedrag. Eenvoudig gezegd is een waarde: wat we belangrijk vinden en wat ons drijft,’ aldus Minkman.
Ze signaleert dat waarden ook een rol spelen bij de inrichting van de zorg. Uit onderzoek van Vilans blijkt dat een belangrijke waarde voor de organisatie van integrale zorg is dat je mensen als uitgangspunt neemt en vervolgens de zorg organiseert rondom hun behoeftes. Gedeelde onderliggende waarden kunnen zorgen voor verbinding tussen de deelnemers aan een netwerk.
Bij de zoektocht naar de waarden en naar de inrichting van netwerken stuit je volgens haar al gauw op de vraag naar de ideale schaalgrootte van de zorg. ’Als je integraal wil organiseren, moet je dieper analyseren welk schaalniveau het beste is,’ aldus Minkman. Daarbij spelen dikwijls meer factoren mee. Zij constateert dat keuzes voor een bepaalde schaal dikwijls gebaseerd zijn op historie en op sociale politiek. ‘Ik zie bijvoorbeeld veel verwarring rond het thema ‘samenwerken in de regio’. Want wat is nu eigenlijk de ‘regio’,’ aldus Minkman. En ook praktische redenen hebben invloed op de omvang en de inrichting van een samenwerkingsverband. Specialistische kennis vraagt bijvoorbeeld om concentratie van zorg en bij hoge volumes ligt decentralisatie meer voor de hand.
Zij constateert dat het samenwerken in een netwerk ingewikkeld is en tal van dilemma’s oproept. ‘Een dilemma is bijvoorbeeld de vraag hoe formeel je een netwerk inricht. Of de vraag of je eerst de boel op orde wilt hebben dan wel gelijk bij de start het netwerk openstelt voor zoveel mogelijk deelnemers.’
Vilans (promotie onderzoek van Nick Zonneveld- Red.) heeft in samenwerking met de WHO onderzocht wat de onderliggende waardes zijn als je integrale zorg wilt verlenen. ‘Begrip van de rol van waarden en gedrag is belangrijk als je inzicht wilt hebben in de effectiviteit van samenwerking,’ stelt Minkman. Na tussenstappen hebben de onderzoekers 18 waarden geïdentificeerd die voor de deelnemers aan een samenwerkingsverband van integrale zorg van belang zijn. Het gaat onder andere om ‘transparant ‘zijn en ‘gezamenlijk optrekken’. ‘De waarden hangen samen. Goede zorg moet ‘effectief zijn’ en ‘respectvol’,’ geeft ze als voorbeeld.
De onderzoekers hebben tevens ontdekt dat verschillende doelgroepen andere keuzes maken. Burgers en cliënten hechten meer belang aan relationele waarden als vertrouwen, respect en coproductie. Professionals hechten meer waarde aan samenwerking en onderzoekers en beleidsmakers vinden vooral coördinatie belangrijk. Minkman: ‘Dit betekent dat bij een gezamenlijk doel de hiërarchie van de onderliggende waarden anders kan zijn.’
